Świerzb jest chorobą, która stosownie do sposoby zakażenia, zdecydowanie najczęściej jest diagnozowana jesienią. Zdecydowanie najprościej można zarazić się świerzbowcem ludzkim, jeżeli przebywamy w miejscu, gdzie jest dużo ludzi, ponadto badania pokazują, że nawet 5% ludzi zmaga się z tą chorobą. Świerzb wywołuje pasożyt – świerzbowiec ludzki. Jest on bardzo mały, a więc dostrzeżenie go gołym okiem jest niemożliwe. Widoczne i odczuwalne są natomiast skutki działania świerzbowców – nieznośne swędzenie skóry.
Czym jest świerzbowiec?
Świerzbowiec ludzki (Sarcoptes hominis) jest roztoczem, które wywołuje zakaźną chorobę skóry, jaką jest świerzb. Czym tak naprawdę jest świerzb? Świerzb jest schorzeniem zakaźnym spowodowanym przez świerzbowiec ludzki. Objawem dolegliwości jest nieznośny świąd oraz specyficzne wykwity skórne. Zakażeniu świerzbem sprzyja niski poziom higieny osobistej, złe warunki mieszkaniowe i brak urządzeń sanitarnych. Epidemie choroby towarzyszą zwykle wojnom oraz migracjom dużych grup ludności. Świerzb to dolegliwość zakaźna wywoływana przez świerzbowiec ludzki, który zagnieżdża się w naskórku, a następnie tworzy kanaliki, w których samice świerzbowca składają jaja. Świerzbowiec jest bardzo mały, a więc zauważenie go gołym okiem jest praktycznie niemożliwe. Wraz z upływem czasu zaczynają się wylęgać kolejne pasożyty. Do zakażenia dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z chorą osobą, szczególnie podczas stosunku seksualnego lub spania wspólnie w jednym łóżku. Świerzb charakteryzuje się nasilonym świądem oraz obecnością wykwitów skórnych; świerzbowiec najlepiej rozwija się w miejscach ciepłych, np. narządy rodne, pośladki, pępek. Schorzenie występuje najczęściej u osób, które pracują w dużych skupiskach ludzi oraz u dzieci w wieku przedszkolnym lub szkolnym.
Jak można zarazić się świerzbem?
Do zarażenia świerzbem dochodzi najczęściej poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowaną skórą. Rzadko wystarczy podanie ręki czy szybki uścisk, aby zarazić się świerzbem. Zarażają się natomiast osoby pozostające ze sobą w dłuższym kontakcie (np. podczas stosunków intymnych) bądź mieszkające w jednym domu. Można się też zarazić poprzez spanie w pościeli osoby chorej, pożyczanie od niej ubrania, ale też np. w wagonie sypialnym pociągu. W grupie ryzyka znajdują się dzieci, u których stosunkowo łatwo może dojść do zarażenia np. podczas wspólnych zabaw i nie przestrzegania zasad higieny intymnej. U maluchów zmiany najpierw pojawiają się na dłoniach i podeszwach stóp, a grudkowata wysypka może nawet utrudniać chodzenie.
Jakie są objawy świerzbu?
Przede wszystkim objawia się on wysypką. Silnie swędząca wysypka umiejscowiona jest głównie w przestrzeniach międzypalcowych, na nadgarstkach, łokciach, kostkach, pośladkach, pępku, pachwinach, na narządach płciowych, brodawkach sutkowych i w dołach pachowych. Nasilone swędzenie powoduje intensywne drapanie się, co może doprowadzić, przy nieodpowiedniej higienie, do zakażenia bakteryjnego i pogorszenia stanu skóry. Zmiany skórne wymagają różnicowania z alergicznym zapaleniem skóry, ospą wietrzną, zmianami na skórze w przebiegu chorób wirusowych lub po lekach.
Świerzb – postępowanie w razie stwierdzenia
W przypadku wystąpienia takich dolegliwości należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza dermatologa, który po dokładnym obejrzeniu skóry i stwierdzeniu charakterystycznych objawów zaleci odpowiednie leczenie. Choć świerzb w większości przypadków jest niegroźną chorobą, niekiedy może wiązać się z istotnymi powikłaniami, dlatego należy dążyć do jak najszybszego postawienia właściwego rozpoznania i włączenia leczenia.
Rozpoznanie zakażenia, stawiane jest na podstawie wywiadu oraz badania przedmiotowego. Już na podstawie samych objawów, czyli intensywnego świądu, nasilającego się po rozgrzaniu ciała (w nocy lub po kąpieli) oraz wykwitów grudkowo- pęcherzykowych lekarz może postawić rozpoznanie. Oprócz opisanych zmian poszukuje się kilkumilimetrowych nor świerzbowcowych, zwykle o krętym przebiegu, które stają się bardziej widoczne po posmarowaniu skóry atramentem bądź jodyną. Najczęściej zlokalizowane są one na wewnętrznej powierzchni palców. Przy użyciu szkła powiększającego można na końcach nory zobaczyć świerzbowca pod postacią ciemnego punkciku.
Definitywne rozpoznanie stawiane jest na podstawie identyfikacji pasożyta lub jego jaj w badaniu mikroskopowym zeskrobin naskórka, które są pobierane za pomocą igły lub nożyka z charakterystycznych dla świerzbu zmian. Jednak w przypadku świerzbu o typowym nasileniu, w przeciwieństwie do świerzbu norweskiego, często badanie daje wynik fałszywie ujemny, dlatego nie jest ono niezbędne do podjęcia leczenia.
Nieleczony świerzb oprócz trudnego do zniesienia świądu może prowadzić do rozległych zmian skórnych, a także do zapalenia tkanki podskórnej, czyraków czy zapalenia naczyń limfatycznych. W niektórych sytuacjach konsekwencje braku terapii mogą być bardzo poważne, jak kłębuszkowe zapalenie nerek czy gorączka reumatyczna. Dla wielu osób jednak najdotkliwszym następstwem świerzbu jest poczucie wstydu, odizolowania i odrzucenia społecznego, ponieważ wtedy czują się odrzuceni i osamotnieni.
