Konflikt serologiczny powstaje, kiedy matka ma krew z czynnikiem Rh-, natomiast płód RH+ odziedziczony po ojcu. Gdy dochodzi do konfliktu serologicznego, organizm przyszłej mamy traktuje dziecko, jako coś obcego i atakuje je przeciwciałami. Konflikt serologiczny jest widoczny w sytuacji w której matka ma grupę krwi Rh- natomiast ojciec Rh+ i to właśnie po nim dziecko ma dziedziczyć krew. Może to powodować protest ze strony układu odpornościowego przyszłej mamy. Rodzice, którzy zdecydowali się na dziecko powinni wykonać proste badania określające grupę krwi i czynnik Rh. Jeżeli wystąpi konflikt serologiczny, ciąża musi być pod specjalnym nadzorem.
Czym jest tak naprawdę konflikt serologiczny?
Aby dokładnie zrozumieć, czym jest konflikt serologiczny, warto przyjrzeć się bliżej antygenom. Antygeny to malutkie cząsteczki, występujące na wszystkich komórkach organizmu. Ich skład jest charakterystyczny dl danej osoby. Te występujące we własnym ciele traktowane są jako nieszkodliwe, natomiast antygeny z zewnątrz – jako zagrożenie. Może się tak stać, na przykład gdy do naszego organizmu trafią antygeny na komórkach bakteryjnych. Zaalarmuje to nasz układ odpornościowy, którzy zacznie wytwarzać odpowiednie przeciwciała. Połączą się one z obcymi antygenami, dając jednocześnie organizmowi sygnał, że tą właśnie komórkę należy zniszczyć. Antygeny rozmieszczone są także na czerwonych krwinkach, czyli na erytrocytach. To właśnie one decydują o grupie krwi danej osoby. W praktyce wygląda to tak, że jeśli dana osoba posiada antygeny charakterystyczne dla grupy krwi A, jej organizm nie będzie produkował przeciwciał dla tej samej grupy. Jednak wytworzy je dla grupy krwi B. Ale o co chodzi z czynnikiem RH? Na powierzchni krwinek znajduje się antygen D, który występuje u większości z nas i oznacza, że jesteśmy Rh dodatni (Rh+). Jednak, u około 15% społeczeństwa antygen D nie występuje – te osoby są Rh ujemne (Rh-). Gdy dochodzi do kontaktu osoby z ujemnym Rh z osobą z Rh dodatnim, wytworzą się przeciwciała, które zaatakują „dodatnie” erytrocyty. Co ważne, ludzki organizm zapamiętuje obce antygeny i gdy już raz wytworzy przeciwciała anty-D, mogą w nim pozostać na wiele lat. I tak dochodzimy do powstania konfliktu serologicznego.
Konflikt serologiczny – komu grozi
Zdecydowana większość kobiet (85%) ma czynnik Rh-dodatni. 15 proc. kobiet – czynnik Rh-ujemny. Konflikt serologiczny może dotyczyć tylko kobiet z Rh-ujemnym (tzn. kobiet nieposiadających we krwi antygenu Rh).
Rodzaje konfliktu serologicznego
Konflikt serologiczny występuje w trzech postaciach:
- Ciężka żółtaczka hemolityczna – w pierwszej dobie życia dziecka pojawiają się pierwsze symptomy żółtaczki. Należy podjąć natychmiastowe kroki, aby nie doszło do przekroczenia stężenia bilirubiny we krwi, co w konsekwencji może uszkodzić mózg dziecka. Ta forma konfliktu serologicznego występuje dosyć rzadko.
- Uogólniony obrzęk płodu – jest najcięższą formą konfliktu serologicznego, towarzyszy jej obrzęk skóry oraz tkanki podskórnej, mogą pojawić się również wybroczyny. Bardzo często dochodzi do śmierci dziecka wewnątrz macicy. Uogólniony obrzęk płodu spotykany jest coraz rzadziej, dzięki odpowiedniemu zapobieganiu.
- Ciężki stopień anemii – to łagodna forma konfliktu serologicznego, która występuje częściej niż te wyżej wymienione. Symptomy, które występują są typowe dla anemii, dziecko jest blade oraz ma powiększoną śledzionę i wątrobę. Pojawiają się duszności (sapanie, wciąganie przestrzeni międzyżebrowych, ruch skrzydełek nosa podczas oddychania).
Jak zapobiec konfliktowi serologicznemu?
Jak już wspomniano, główny wysiłek medycyna kładzie na to, by nie dopuścić do powstania konfliktu. W tym celu wszystkim ciężarnym kobietom o krwi Rh- podaje się w zastrzyku immunoglobulinę anty D (określaną też jako anty RhD lub Rhogam). Jest to naturalny produkt wytwarzany z krwi, który zapobiega powstaniu w ciele matki groźnych dla dziecka przeciwciał – w ten sposób, że natychmiast niszczy wszystkie krwinki płodu, które mogły dostać się do krwiobiegu matki. Bo kiedy nie ma czynnika uczulającego (antygenu D), to nie mogą się wytworzyć przeciwko niemu przeciwciała. Medycyna próbuje za wszelką cenę nie dopuścić do powstania konfliktu serologicznego. Profilaktyka w postaci podawania oczyszczone surowicy anty D ma dosyć dużą skuteczność, ponieważ jest to około 96-98%.
Konflikt serologiczny – leczenie
Kobiety już na początku ciąży mają oznaczaną grupę krwi z czynnikiem Rh. Tego samego wymaga się od ojca dziecka, w przypadku gdy matka jest Rh-ujemna. Oznaczenie grup krwi pozwala na ocenę ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego i daje podstawy do późniejszej szczególnej opieki lekarskiej. W sytuacji, gdy noworodek ma krew z czynnikiem Rh-dodatnim, w ciągu 72 godzin od porodu matce RH-ujemnej podaje się immunoglobulinę anty-D, która ma za zadanie zniszczyć krwinki płodu z Rh-dodatnim, które przedostały się do krążenia matki, zanim zostaną rozpoznane przez jej układ immunologiczny i zanim zostanie wytworzony mechanizm pamięci immunologicznej. Ma to zapobiec problemom w kolejnej ciąży.
