Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, powszechnie znane jako zapalenie opon mózgowych, to choroba infekcyjna, w przebiegu której dochodzi do procesu zapalnego w tkankach opon mózgowo-rdzeniowych. Przyczyny tej choroby są złożone, a jej objawy zależą od wielu czynników, takich jak przyczyny stanu zapalnego, wiek chorego, a przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. Leczenie zapalenia opon mózgowych należy podjąć jak najszybciej po rozpoznaniu pierwszych objawów lub nawet przy podejrzeniu stanu zapalnego. Im później zostanie rozpoczęta terapia, tym bardziej zwiększa się ryzyko powikłań. Wirusowe zapalenie ośrodkowego układu nerwowego (OUN) to proces zapalny obejmujący OMR (opony mózgowo-rdzeniowe), przestrzeń podpajęczynówkową oraz tkankę nerwową mózgu lub rdzenia kręgowego. Proces spowodowany jest replikacją wirusów w OUN. W przypadku wirusowego zapalenia opon mózgowych używa się także pojęcia aseptyczne zapalenie OMR, gdyż wtedy nie można wyizolować z płynu mózgowo-rdzeniowego patogenów najczęściej odpowiedzialnych za zaplenia OMR. Jak szybko rozpoznać, czy cierpimy właśnie na zapalenie opon – mózgowo rdzennych? Koniecznie przeczytaj ten artykuł.
Jakie są objawy zapalenia opon mózgowo – rdzennych?
Do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dochodzi najczęściej z powodu bliskiego kontaktu z osobą zakażoną lub osobą będącą nosicielem danych bakterii. W przypadku podstawowych patogenów powodujących zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych charakterystyczne jest nosicielstwo tych bakterii w jamie nosowo – gardłowej. Bakterie trafiają do organizmu w trakcie kichania, pocałunku czy za pośrednictwem przedmiotów np. ta sama szklanka, sztućce czy to samo jabłko, kanapka – nawyk częstowania przez dzieci. Przebieg zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest podobny, niezależnie od rodzaju bakterii powodującej zakażenie. Najczęściej po 2-5 dniach od zakażenia ujawniają się następujące objawy: wysoka gorączka, nawet do 400C, często z dreszczami, bóle mięśniowo-stawowe, silne bóle głowy i karku, nudności, wymioty, sztywność karku.
Jak wygląda leczenie zapalenia opon mózgowo – rdzennych
Ustępowanie objawów i poprawa stanu klinicznego chorego na wirusowe zapalenie opon mózgowych świadczą o skuteczności leczenia. Zazwyczaj rutynowe, kontrolne badanie płynu mózgowo-rdzeniowego nie jest konieczne. Warto pamiętać, że niektóre zmiany w płynie mózgowo-rdzeniowym mogą ustępować po pewnym czasie. W przypadkach objawów zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego stosuje się leki przeciwobrzękowe i przeciwpadaczkowe. W przypadku podejrzenia grypowego zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych można włączyć leki przeciwgrypowe. Obecnie dostępna jest także na rynku szczepionka przeciw grypie. W dostępnych obecnie badaniach brak jest wystarczających dowodów pozwalających wyciągnąć wnioski o wpływie szczepionki na hospitalizacje, czy ilość powikłań. Warto się jednak zaszczepić, gdyż udowodnione jest, że szczepienia zmniejszają ilość zachorowań na grypę, a tym samym teoretycznie szansę na powstanie powikłań grypy.
Zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych – diagnoza
Jednym z wykładników rozpoznania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest obraz kliniczny, natomiast bardzo szybko należy ustalić rodzaj bakterii powodującej zapalenie opon celem zastosowania właściwego leczenia. Podstawowym badaniem w tym wypadku jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pobranego w trakcie punkcji lędźwiowej. Na podstawie obrazu płynu można ustalić, czy zapalenie ma charakter bakteryjny, czy wirusowy, poza tym po wykonaniu badań mikrobiologicznych istnieje możliwość poznania czynnika etiologicznego oraz określenie, na jakie antybiotyki jest wrażliwa. Pomocnymi badaniami w ustaleniu rozpoznania są też: tomografia komputerowa głowy, posiewy krwi oraz wymazy z gardła.
Terapia w przypadku zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych
W przypadku podejrzenia zapalenia opon o podłożu bakteryjnym należy jak najszybciej włączyć antybiotyk, podawany dożylnie. Dodatkowo leczenie zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych, sprowadza się także do podawania leków przeciwzapalnych oraz przeciwobrzękowych (zapobieganie obrzękowi mózgu). Chory musi bezwzględnie leżeć w łóżku przez minimum 2-3 tygodnie.
Bakteryjne zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych – zapobieganie
Najlepszym sposobem profilaktyki bakteryjnych zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych są szczepienia ochronne. Obecnie na rynku dostępne są szczepionki przeciwko głównym patogenom, czyli: meningokokom, pneumokokom oraz Haemophilus influenzae typu B (obowiązkowe szczepienie wg Kalendarza Szczepień). W niektórych sytuacjach po bliskim kontakcie z chorym na ropne zapalenie opon wywołane przez meningokoki czy Haemophilus influenzae istniej możliwość zastosowania tzw. chemioprofilaktyki poekspozycyjnej – podanie jednorazowe antybiotyku (cyprofloksacyny, ryfapmicyny lub ceftriaksonu). Postępowanie takie obniża ryzyko zachorowania u osób nieszczepionych mających bardzo bliski kontakt z osoba chorą. Dodatkowo w przypadku opieki nad chorym z bakteryjnymi zapaleniami opon mózgowo-rdzeniowych (szczególnie zakażenia meningokokami) należy stosować maseczki na twarz i rękawiczki oraz każdorazowo po kontakcie z chorym czy jego wydzielinami myć ręce
